Wirtualna Izba Regionalna Gminy Książ Wielkopolski
KOLEKCJE

Lakowy odcisk okrągłej pieczęci sądu patrymonialnego* w Książu o treści:
PATRIMONIAL GERICHTS SIEGEL ZU XIONS
Przyłożona na dokumencie wydanym w Książu z datą 14 grudnia 1796 r.

*Patent króla pruskiego z 8 maja 1793 r. zniósł wszystkie dotychczasowe sądy polskie, a edykt z 16 listopada 1795 r. wykluczył Polaków ze sprawowania urzędów sądowych. Edyktem z 28 marca 1796 r. w Prusach Południowych wprowadzono Powszechne Prawo Krajowe w zakresie postępowania sądowego i zasad wymiaru sprawiedliwości. Dotychczasowe prawo polskie miało obowiązywać jako prawo prowincjonalne, a za obowiązujące uznano zbiór Trębickiego wydany w 1789 r. Powszechne Prawo Krajowe przyznawało najwyższą jurysdykcję królowi, który mógł zlecić jej wykonanie komuś innemu. Jurysdykcja zlecona łączyła się z posiadaniem ziemi jako patrymonialna. Przechodziła na następnego posiadacza. Zasadniczo przysługiwała szlachcie. Dziedzic jako jurysdykcjonariusz mógł sprawować wymiar sprawiedliwości osobiście, był zależny od wyższego sądu tj. Powiatowej Komisji Sądowej. W zamian za ciężary ponoszone na utrzymanie sądu patrymonialnego pobierał opłaty sądowe. Mógł też ustanowić jeden lub więcej sądów patrymonialnych ale nie miał prawa ingerowania w prawa sądu patrymonialnego. Jurysdykcji sądów patrymonialnych podlegali wszyscy poddani i wolni. Sąd patrymonialny obejmował wszystkie sprawy między dziedzicami a chłopami za wyjątkiem spraw karnych. Ważną czynnością tych sądów było zawieranie umów i hipoteka. Władze pruskie 10 sierpnia 1795 r. wprowadziły obowiązek ustalania tytułu własności na podstawie dowodów prawnych. Czynności hipoteczne sądów patrymonialnych objęły nieliczną warstwę bogatszych chłopów. Sądy te narastały nierównomiernie. Sądy patrymonialne zostały zniesione ostatecznie w 1808 r. a ich czynności przekazane Sądom Pokoju.

Autor opisu: dr Tadeusz Mencel (1912-1987) – historyk, archiwista, zamieszczony na stronie APP Poznań.

Dziękujemy rodzinie Państwa Bergman z Berlina za udostępnienie skanu.

200.

Pieczęcie i pieczątki na zachowanych dokumentach archiwalnych i zdjęciach pełnią dziś nieco inną funkcję. Niegdyś stanowiły świadectwo wiarygodności, obecnie poświadczają niejako istnienie instytucji i osób, które ich używały.